www.de-houtdraaier.nl

In het hoofdstuk "Slijpen" wordt uitvoerig ingegaan op deze techniek. Hier wil ik aan de hand van een aantal foto’s een zelf te maken goedkoop slijpsysteem tonen.

Goed slijpen is een vaardigheid die veel oefening vergt. Enkel door het veel te doen kan je die vaardigheid opdoen, waarbij je niet bang moet zijn eens een keer iets over te doen. Voor degene die voldoende ervaring missen is het beste systeem zonder meer dat van Tormek met zijn vele hulpmiddelen. Het werkt erg langzaam en persoonlijk vind ik dat niet zo prettig, maar het levert wel een prima resultaat op. Door de lage snelheid waarmee wordt geslepen en de waterkoeling kan een beitel nooit verbranden. De vele slijpmallen en het uitstekende boekwerk dat er bij het systeem te koop is, zorgen er voor dat elke beitel de juiste slijpvorm kan krijgen.

Een erg groot nadeel is wel de aanschafprijs van het Tormeksysteem. Er moet een fors bedrag op tafel worden gelegd bij de aanschaf. Daar staat tegenover dat er daarna met prima geslepen gereedschap gewerkt kan worden, ook door hen die anders grote moeite zouden hebben met het zelf slijpen van de draaibeitels. De kwaliteit van het systeem is zeer hoogstaand.

Mijn voorkeur gaat uit naar een slijpsysteem dat wat sneller draait. Als je daarbij een pot met koelwater hebt staan en de beitel daar steeds op tijd in koelt, ben je aanzienlijk sneller klaar. Het vergt wel meer vaardigheid van de slijper, maar met een paar betrekkelijk eenvoudige hulpmiddelen kan je zelfs het Tormeksysteem benaderen en het slijpresultaat beslist evenaren.
Het systeem is bij uitstek geschikt om het zogenaamde vingernagelprofiel aan uw gutsen te  produceren. Deze slijpvorm breidt de mogelijkheden met een guts fors uit.

Uitgangspunt voor dit systeem is een goedkope slijpsteencombinatie uit China, De machine heeft een 2900 toeren draaiende steen met een doorsnede van 150 mm en een watergekoelde steen van 200 mm die zo’n 400 toeren draait.

Machine van Herman Buitelaar

De machine wordt o.a. bij bouwmarkten en de Makro aangeboden en kost ongeveer tussen de 40 en 80  €uro.  Ik zag deze machines met een motor van 400 watt en 250 watt. Natuurlijk heeft 400 watt de voorkeur.

De watersteen en waterbak worden van de machine gehaald. De grijze steen wordt vervangen door een witte edelkorund steen korrel 100  of 120. Het betreft een komsteen van 4 cm breed, deze kost ongeveer 45 euro.

Edelkorund 'Rood' kan ook, maar mijn voorkeur gaat uit naar 'Wit' omdat deze een koeler slijpbeeld geeft.   Hardheid J, dat is relatief zacht maar werkt beslist het prettigst.  Deze steen is uitermate geschikt voor het slijpen van HSS terwijl ook WS zich er nog prima op laat slijpen. Een steen met deze specificaties geeft tijdens het slijpen steeds nieuwe scherpe deeltjes vrij, waardoor de steen ook relatief koel zijn werk doet en er minder snel sprake is van het verbranden van de punt van de beitel. De fijne korrel zorgt er voor, dat er ook een zeer fijn slijpbeeld te zien is, dat zich sneller laat afwetten. Een steen met b.v. korrel 80 geeft een aanzienlijk grovere snede.  Op de aanbevolen steen ziet u bijvoorbeeld staan:
R 150x40x25 EKW 120J   Uitsparing: 80x20
Dit betekent: Komsteen van 150x40 asgat25 Edelkorund wit, korel 120 hardheid J, kommaat 80x20.

Laat u vooral niet een andere steen in de handen duwen als deze steen niet in voorraad is! Ga deze steen dan bestellen of kies voor een andere leverancier die wel wil leveren wat u wilt!

Per fabrikant kunnen vooral de letters verschillen.

Er is gekozen voor een komsteen omdat voor een dergelijke brede steen de as niet lang genoeg is. De steen is te koop bij een goede gereedschapsslijperij, zonodig kan de slijperij deze voor u bestellen. Passende verloopringen, voor het asgat, kan de slijper u ook leveren.

Zicht op de komschijf korrel 120, Æ 150, breed 40 mm.

Slijpmachine met gemonteerde verstelbare slijpsteun.                           Pot met koelwater

Omdat de beschermkap nu niet meer past moeten we de kap breder maken, we knippen een strip, bijvoorbeeld van aluminium, van 50 mm breed. Deze buigen we dan eerst over het origineel voor de juiste kromming en monteren we daarna tussen de beide kappen met boutjes van 60 mm lengte.

Nu gaan we afwetschijven draaien. We nemen een stuk vlakgeschaafd beukenhout van ongeveer 23 cm doorsnede en 45 mm dik. Daarop wordt, precies in het midden, een stuk gelijmd met een doorsnede van ongeveer 15,5 cm. doorsnede. Nadat het een dag in de lijmklemmen heeft kunnen drogen, gaan we het op de draaibank spannen en netjes afdraaien zodat er een schijf van ongeveer 22 cm doorsnede overblijft. Het kleinere deel draaien we af tot 14,5 cm. Daarna draaien we 2 cm diep het deel tot aan de grote schijf af met dien verstande dat de buitenste rand van de schijf met een breedte van 9 mm blijft staan. Op de draaibank boren we ook het asgat en in de kleine schijf maken we een kom waarin de flens van de as past.

Afwetschijven ingesmeerd met polijstpasta van Tormek

Op de grote schijf gaan we een stuk van een lederen riem lijmen van 45 mm breed. Schijf en riem insmeren met Bisonkit, 10 minuten laten drogen en daarna direct op de juiste plaats drukken. De gladde zijde van de riem wordt op het hout gelijmd.

Daar waar de einden elkaar raken hebben we de riem schuin afgeschuurd. Let bij het over elkaar heen lijmen van de einden op de draairichting van de schijf. Het onderste stuk moet in de draairichting wijzen. De riem goed strak op het hout lijmen en stevig aandrukken.

Om gutsen aan de binnenzijde goed te kunnen wetten gebruiken we de smalle richel die we aan de kleine schijf hebben gedraaid. Hierop gaan we een strook soepel dun leer lijmen, zoals dat b.v. als bekleding voor een bankstel wordt gebruikt.  

Leer in potje met  spiritus, waardoor het leer soepel en rekbaar wordt

We gaan dit leer eerst prepareren in een potje met spiritus. We laten het leer een halve dag in de spiritus weken. Daarna spannen we het op een hulpschijfje dat we gemaakt hebben b.v. van een stukje multiplex. Met lijmklemmen zetten we het flink strak getrokken leer vast op de schijf zodat het mooi de vorm aanneemt van het schijfje tijdens het drogen. We laten het leer een paar dagen goed drogen en hard worden. Daarna wordt het net als de riem op het hout gelijmd met Bisonkit. Denk er aan, de gladde kant van het leer komt op het hout!

Hulpschijf waarop we het leer gaan spannen en rekken.

Na het drogen verwijderen we de lijnklemmen, we halen het leer voorzichtig van de hulpschijf en vervolgens lijmen we het leer met Bisonkit op de wetschijf. De lijm moet 24 uur drogen en daarna brengen we dunne naaimachineolie aan op de stroken leer.

Slijppasta van Tormek

Een dag in laten trekken en daarna kunnen we polijstpasta aanbrengen op de schijven. Hiervoor kunnen we ook een enigszins ingedroogde koperpoets gebruiken. Van een pas geslepen beitel halen we eerst met een steentje de grove braam er af. Als we dat niet doen hebben we binnen de kortste keren geen leer meer op de schijven omdat we dat dan snel zouden weg snijden met de braam.

Het leer is hier op de wetschijf gelijmd.

Nadat we de braam hebben verwijderd op een polijststeentje kunnen we de beitels en gutsen scheermesscherp wetten op de lederenschijf. Denk eraan dat de schijf van de beitel af moet draaien bij het wetten!

Om het slijpen wat makkelijker te maken zijn er door diverse fabrikanten hulpmiddelen ontworpen. Deze zijn niet goedkoop, maar met wat handigheid ook heel goed zelf te maken. Mijn uitgangsmateriaal was allemaal in ‘voorraad’ en daarmee wil ik aangeven dat de maten in principe dus niet kritisch zijn. Ik heb een aardig voorraadje ijzer liggen en daaruit heb ik naar hartenlust kunnen kiezen. Voor het afstelsysteem heb ik twee stukken vierkantprofiel gekozen die mooi strak in elkaar kunnen schuiven. Een stuk van 20 cm en een stuk dat daarin kan schuiven van 45 cm, dit laatste is bij mij 30 mm vierkant. In het midden van het buitenste profiel is een gat geboord van 10 mm. Daarop wordt een 8 mm moer gelast of gebrasseerd. (Hardsolderen)

Aan het einde van het binnenvierkant wordt een plaatje ijzer gelast, dat ongeveer anderhalve centimeter buiten het vierkant uitsteekt.

Aan het buitenprofiel lassen we een viertal stukjes ijzer waarmee we het later op de ondergrond kunnen vastschroeven. Een ander manier om het geheel vast te zetten is een tweetal gaten van 10 mm in de bovenzijde van het buitenste profiel boren en precies daaronder gaten van 4,5 mm die we daarna met een verzinkboor van 10 mm naboren. We kunnen het profiel nu vastzetten met twee houtschroeven waarvan de koppen keurig wegzinken zodat het binnenprofiel zonder probleem in het buitenprofiel kan blijven schuiven. Het midden van het profiel moet exact onder het midden van de steen komen.

Twee kokerprofielen die in elkaar schuiven, vast te zetten met een stergreep.

We boren exact in het midden, in de lasrups, met een boortje van 5 mm een kleine verdieping. Hierin steunt straks het slijphulpstuk.

De punt van het hulpstuk draait in het gaatje

Het slijphulpstuk maken we van een stukje kokerprofiel van 70 x 50 mm en 50mm lang. In de beide korte zijden boren we, precies in het midden, met een bimetaal gatenboor een gat van 35 mm. In de bovenste lange zijde boren we exact in het midden een gat van 10 mm. Op dit gat lassen of brasseren we een moer M8. 

Van een stukje plaatijzer van 3 mm dikte maken we de instelinrichting, volgens de hiernaast staande tekening. Tekening is als mal uit te printen, tekening is nu 1/2 van de ware maat. Hoekje rechts boven kan van de driehoek geslepen  worden.

Slijphulpstuk speciaal voor gutsen.

Eveneens maken we de stelpoot ook volgens tekening. In de stelpoot komt een gat van 5 mm op 15 mm uit de top. Als u de gleuf in de driehoek wat lastig vindt om te maken volstaan ook een boog met gaatjes die elke 10 mm, h.o.h. moeten worden geboord.

Het plaatje wordt  precies in het midden onder het kokerprofiel gelast.
In plaats van een kokerprofiel kan ook gekozen worden voor een U- profiel. Het driehoekje wordt dan aan de open kant gelast. Natuurlijk ook weer exact in het midden van de profielbreedte. De ronde zijde van de driehoek mag voor het profiel uitsteken. De kant van het scharnierpunt steekt niet uit.

Deze slijphulp kan ook van hout worden gemaakt, gebruik dan bij voorkeur gestoomd beuken en maak de punt wel van een stukje staal.
Neem een massief stuk hout van 60 hoog, 50 breed en 70 lang. We maken in de lengte een gat van 35 mm doorsnede, 10 mm uit de onderkant en 15 mm uit de bovenzijde, links en rechts resteert 7,5 mm.
In de midden onderzijde maken we een gleuf van 5 mm diep en 10 mm breed daarin lijmen we de driehoek die 10 mm dik is. In de bovenzijde draaien we een rampamoer. 
Natuurlijk kan de instelschuif ook van hout worden gemaakt, ik ga er vanuit dat dat geen nadere uitleg behoeft.

We kunnen ook nog een stabiele beitelsteun gaan maken. Ik heb deze gemaakt van een stukje u-profiel dat exact over de grootste koker past. Maten e.d. zal ik niet noemen, de foto’s maken duidelijk hoe e.e.a. werd gemaakt. De constructie maakt het mogelijk de beitelsteun in elke gewenste hoek in te stellen en is door het gebruikte, vrij zware, materiaal van 4 mm uiterst stabiel. De steun omsluit met zijn uitsparing de steen, het komt de veiligheid ten goede.

Aan de hand van de foto's kan deze steun nagebouwd worden.
Met een viertal boutjes wordt de steun vastgezet op het buitenste kokerprofiel. 

Enige opmerkingen:  zoals op de foto's goed is te zien, zijn er drie stukjes U-profiel gebruikt. De onderste is recht gebleven. De middelste is schuin weggeslepen en de bovenste is nog maar 15 mm hoog. Doordat het profiel 4mm zwaar is was het goed mogelijk om er draad in te tappen en zo hoefde er niet gelast te worden.

De steun is op zeer veel manieren te verstellen.

                                                Slijpmachine met gemonteerde beitelsteun.

Zoals uit de onderstaande fotoreportage blijkt kan met deze eenvoudige installatie snel en uitstekend worden geslepen. De profielen aan de gutsen kunnen keurig in één zwaai worden geslepen en het is een plezier om daar mee te werken. Een beitel en een guts die zo geslepen is werkt aanzienlijk makkelijker dan één die feitelijk meerdere slijpfacetten vertoont, zoals je nog wel eens ziet bij minder ervaren slijpers, die uit de hand slijpen. Bij een zich zeer ervaren noemend houtdraaier zag ik eens een guts die door hem was geslepen met meer facetten dan een tot briljant geslepen diamant.  Met zo'n stuk gereedschap is het niet eenvoudig om tot een mooi resultaat te komen. Daarbij vertoonde de guts ook nog eens blauw verbrande randen.  Om echt goed te kunnen houtdraaien moet je dus ook goed kunnen slijpen. Steeds weer op tijd het gereedschap koelen is een vereiste om tot een goed resultaat te komen. Als de beitel een bruine of zelfs blauwe verbranding vertoont is deze binnen de kortste keren weer bot. Beter is het om dat dus direct weer weg te slijpen en nu wel snel te koelen tijdens dat proces.

We zwaaien met het beitelhandvat naar buiten links en dan vandaar helemaal naar buiten rechts. De beitel ligt dus op de linker zijkant bij het begin en eindigt op de rechter zijkant. Als enkel de snede opgehaald moet worden is één keer waarschijnlijk al voldoende. Na deze slag direct koelen.

De draaibeitel spannen we in als op de foto en de snede beweegt over de gehele breedte van de steen, te veel druk zal zorgen voor een verbrande snede en is ook in het geheel onnodig. Slijpen met zachte hand geeft het beste resultaat. Slechts heel even de beitel op de steen houden en dan direct koelen. Bedenk dat de beitel nog koel kan aanvoelen maar dat het staal aan de uiterste snede dan toch al te heet kan zijn geworden en verbranden. 

De foto's tonen het slijpen van beide zijden.

Bij het slijpen steeds de volledige breedte van de steen gebruiken. Vooral bij het slijpen van smalle gutsen moeten we er op letten dat we geen rillen in de steen produceren. Als dat toch gebeurt moeten we de steen weer vlakken met een steenscherper, die er tevens voor zorgt dat de steen weer scherp is.

                                                
Diamant steenscherper. Door deze scherper in een blokje hout te steken kunnen we de scherper mooi parallel langs te steen bewegen en deze dus ook zuiver haaks houden.

Deze steenscherper van zeer degelijke Zweedse makelij bezit zelfs een smeernippel. De haken aan de onderzijde kunnen langs de beitelsteun bewegen en ook met dit apparaat krijgen we dus een keurig haakse en scherpe steen. Fabrikant, Sievert, een topproduct.

Beide steenscherpers zorgen er door de parallelgeleiding dus voor dat de steen mooi rond en dus in balans blijft.

De plastic uitvoering bezit geen parallelinrichting en is daardoor duidelijk minder geschikt. Scherpen doet deze ook goed maar beslist niet parallel. Daardoor raakt de steen in onbalans en gaat de steen zeer onrustig draaien,  goed slijpwerk is dan meer een gok dan een gegeven.

Uit de foto’s blijkt ook dat de stand van de slijpmotor dusdanig is verhoogd dat de onderzijde van de slijpmotor gelijk is aan de bovenzijde van de uitschuifbare koker.

Als we een beitel willen slijpen die bot is maar wel het juiste profiel heeft. Kunnen we door het  uitschuiven van het kokerprofiel de juiste hoek instellen door de slijpkant precies te laten aansluiten op de steen. We beoordelen aan de zijkant of de beitel mooi aansluit. Een of twee keer met de beitel over de steen zwenken is meestal al voldoende. Na één keer zwenken al direct koelen. Daarna de beitel op een steentje afbramen en vervolgens op de lederenschijf wetten. Binnen een paar minuten is de beitel dan zo scherp dat u zich er mee kunt scheren.

Bij het slijpen en het wetten de hele breedte van respectievelijk de steen en de wetschijf gebruiken, zo zorgen we er voor de deze haaks blijven en zonder rillen.

De aanbevolen steen met korrel 100 of 120 is zo fijn, dat het eventueel omslijpen tot een ander profiel wat meer tijd kost. Maar als de beitels reeds het juiste profiel hebben is het opnieuw scherpen juist een fluitje van een cent en erg snel gebeurd. Een keer heen en een keer terug over de steen is bijna altijd voldoende.

                                                  Een zestal beitels/gutsen als voorbeeld

Misschien is het handig voor het omslijpen nog een machine te hebben met een grovere steen van bijvoorbeeld korrel 60. Ik heb die behoefte beslist niet en ervaar de fijne steen juist als een uitstekende keus. Het hele systeem heeft mij nog geen 100 euro gekost en draait inmiddels zo'n jaar of zeven. Zoals uit de foto's blijkt levert het uitstekend geslepen beitels en gutsen op. Alle soorten beitels, gutsen, schrapers en tips kunnen met dit systeem prima worden geslepen.

Ter controle van de slijphoek kan een gradenboog dienen, ook kunnen mallen gemaakt worden van multiplex.

Sommige houtdraaiers zetten vraagtekens bij het nut van het wetten van houtdraaibeitels. Zij zijn van mening dat het draaien met een dusdanig hoge snelheid gebeurt dat het al dan niet wetten weinig uitmaakt. Zij wijzen daar dan veelal op een steekbeitel die met een veel lagere snelheid wordt gehanteerd, waardoor het wetten een grotere noodzaak heeft. Hen zou ik  willen aanraden een pas geslepen, niet gewette beitel na een half uurtje draaien eens onder een vergrootglas te bekijken. Vooral als een wat hardere houtsoort werd gedraaid zien we dan dat de braam van de snede is gebroken en dat daardoor ook de snede is beschadigd. De snede ziet er dan uit als een slecht geïmiteerd kartelmes. Het zal duidelijk zijn dat we dan al weer snel toe zijn aan een nieuwe slijpbeurt terwijl zo'n kartelsnede het snijdend draaien onnodig moeilijker maakt. Mijn advies is dus de braam wegslijpen en de snede keurig wetten. Met dit systeem is dat ook een fluitje van een cent en binnen een half minuutje voorbij.

Succes!

Heeft u vragen of wilt u reageren:

                                                        

Niets van deze publicatie mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming.