www.de-houtdraaier.nl

Vaak wordt er gevraagd met welke snelheid moet ik een werkstuk draaien. Het antwoord zal dan steeds moeten zijn: "Met die snelheid waarmee je het prettigs werkt en de beitel dus het fijnste snijdt".
Als je net begint met draaien is dat een fijn antwoord, het zal wel juist zijn maar je kunt er niets mee. Toch zal het later bij meer ervaring juist blijken te zijn. Om enig houvast te hebben heb ik een tweetal grafieken gemaakt, waaruit af te lezen valt welke gemiddelde snelheid bij een bepaalde doorsnede van het hout, over het algemeen, het beste voldoet.

De eerste grafiek is bedoeld voor het draaien tussen de centers. Links staat de doorsnede in centimeters en rechts de daarbij behorende gemiddelde aanbevolen draaisnelheid. Het betreft dan de snelheid bij gecentreerd hout. Als het hout nog ruw is  of nog niet gecentreerd, moet een veel lagere snelheid worden gekozen. Als het werkstuk niet rustig draait moet ook een lagere snelheid worden gekozen. Als het hout dun is en er een soort ribbeltjes verschijnen, zoals op een ouderwets wasbord, is de snelheid ook te hoog. Het hout heeft dan in feite ondersteuning nodig van een lunette of van uw hand.

                                            
                                                 Bril of lunette

Door het werkstuk met een hand aan de achterzijde te steunen, voorkomt u dat het hout zich gaat gedragen als een springtouw en in het midden naar buiten uitwijkt.

De tweede grafiek is van toepassing op het draaien van schalen, vazen en andere voorwerpen die slechts aan één zijde worden ingespannen. Ze zijn van toepassing bij hout dat reeds geheel of nagenoeg geheel gecentreerd is.
Als dat nog niet het geval is moet een veel lagere snelheid worden gekozen.

De cijfers rechts geven de toerentallen weer en links staan de doorsneden van de werkstukken.  De cijfers zijn, zoals gezegd, gemiddelden en kunnen per houtsoort verschillen. De snelheid zal dus op het gevoel aangepast moeten worden als het draaien er om vraagt. In het algemeen wordt een zo hoog mogelijke snelheid gekozen, omdat daarbij de fijnste snede wordt geproduceerd. Hout is een natuurproduct en een goed gecentreerd  rond stuk hout zal toch niet altijd volledig in balans zijn. De groeiringen kunnen bijvoorbeeld aan de ene zijde van het hout veel breder zijn dan aan de andere zijde. Zomer- en winterhout verschillen in gewicht. Daardoor kan toch een forse onbalans ontstaan die noopt tot het kiezen van een lagere snelheid. We gaan in zo'n geval naar die snelheid die wel rust geeft aan het werkstuk en de draaibank. 

Indien u met het uithollen problemen heeft, b.v. omdat de beitel steeds hapt, breng dan de snelheid eens drastisch omlaag. U zult zien dat het dan, bijna altijd, een stuk beter lukt. Er ontstaat dan als vanzelf een hogere vaardigheid die het plezier in het draaien ten goede komt. 

Nu wat opmerkingen over snelheden en techniek. 

Op zich is houtdraaien een vreemde manier van houtbewerken. Bij alle andere manieren van houtbewerken is het immers zo, dat het werkstuk stil ligt, of slechts langzaam wordt voortbewogen om het aan te voeren, terwijl machines met grote snelheid het hout bewerken. We zien dat bij het zagen, het schaven, frezen enz.  Bij het houtdraaien heeft het werkstuk grote snelheid en staat het gereedschap stil of nagenoeg stil.  Door de wrijving tussen het hout en het gereedschap ontstaat er warmte. Deze wordt bij schaven, zagen en frezen snel afgevoerd door de luchtstroom die het gereedschap zelf ontwikkelt. We kunnen daardoor ook met een zeer hoge snelheid het hout bewerken. Schaven bij zo'n 6000 toeren per minuut, zagen bij 3000 en frezen bij 4500. (onderfrees)

Bij het houtdraaien hebben we dat koeleffect bijna niet en daarom kunnen we ook al niet met die hoge snelheden werken. Vroeger werd een beitel blauw bij te hoge snelheid en verloor daardoor zijn snede. Een HSS beitel kan veel meer warmte verdragen maar heeft toch ook zijn grenzen. En schuren met hoge snelheid leidt ook al vlug tot verbranden van het hout en van de vingers.
Hieronder zal ik laten zien dat het houtdraaien feitelijk met een heel erg lage snelheid wordt gedaan. Dat is misschien ook wel het beste bewijs dat we er voor voor moeten zorgen, dat ons gereedschap goed scherp is. Zodat we niet ongewild toch aan het schrapen zijn, in plaats van het met zoveel ijver aangeleerde snijdend houtdraaien.

We doen dat met de volgende formule V= d . ñ . n
                                                                                                            60

Dat betekent doorsnede keer 3,14 keer toeren per minuut gedeeld door 60.

Als we een cirkelzaag als voorbeeld nemen zien we bij een zaagblad van 30 cm en 3000 tpm:    0,3 meter x  3,14  x  3000  :  60  = 47,1  meter per sec.

Houtdraaien: Bord van 30 cm, 900 tpm:    0,3  x  3,14  x  900  : 60 = 14.1 meter per sec.

Nu gaat een handschaaf natuurlijk ook niet sneller en daarmee krijgen we toch ook een mooi glad oppervlak, mits de schaafbeitel vlijm scherp is.
Belangrijk daarbij is echter wel dat we in de richting van de houtdraad schaven, probeer maar eens met een handschaaf tegen de draad in te werken! Dat is overigens wel wat we juist bij dat bord zien gebeuren dat we willen draaien, twee keer per ronde komt bij het houtdraaien de kopse kant voor de beitel. We moeten dus werken met uiterst scherp gereedschap, een goede techniek beheersen en dus snijdend werken. Doen we dat niet dan rukken we uit de kopse kanten van ons bord flinke stukjes houtdraad en hebben we de eerste tijd volop werk aan het wegschuren van die gaten.

Dit was misschien een heel verhaal maar ik wil daarmee laten zien waarom snelheid en scherp gereedschap, ook juist bij het houtdraaien, belangrijk zijn. Daarnaast moet het een pleidooi zijn voor het snijdend houtdraaien.

Heeft u vragen of wilt u reageren:

Niets van deze publicatie mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming.